Ksiądz proboszcz Franciszek Pieściuk 1889-1960. In memoriam

12 grudnia br. mija 55 rocznica śmierci księdza Franciszka Pieściuka, który przez 30 lat był proboszczem parafii Choroszcz. Urodził się 27 sierpnia 1889 roku na Kresach, w miejscowości Wierzchpole w parafii Hoża koło Grodna. Po ukończeniu Seminarium Duchownego w Wilnie w 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie w kościele seminaryjnym św. Jerzego z rąk biskupa Gaspara Felicjana Cyrtowta. Początkowo pracował jako wikary w Wilnie: przez jeden rok w parafii ostrobramskiej a następnie w parafii Wszystkich Świętych. Dał się poznać nie tylko jako dobry kapłan, poświęcający się pracy duszpasterskiej ale był mocno zaangażowany w sprawy narodowe, co mogło grozić zsyłką na Sybir. W 1918 roku został proboszczem stosunkowo dużej parafii Wawiórka (dekanat raduński), liczącej 7 000 wiernych, którą kierował przez 12 lat.

Z księdzem Franciszkiem Pieściukiem wiąże się istotny fakt polityczny, związany z przynależnością Litwy Środkowej. Po wyborach do Sejmu Wileńskiego, które odbyły się 8 stycznia 1922 roku, lokalny parlament uchwalił że Wileńszczyzna ma bez żadnych zastrzeżeń stanowić część nierozdzielną Rzeczypospolitej Polskiej. Dwudziestu delegatów Sejmu Wileńskiego wkrótce zasiadło na ławach poselskich w Warszawie. Akt włączenia Ziemi Wileńskiej do Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono w Dziennik Ustaw z dnia 24 marca, a cztery dni później marszałek Łokuciewski zamknął Sejm Orzekający Wileński.

Po dziękczynnych modłach w kaplicy Ostrobramskiej przed cudownym obrazem Najświętszej Maryi Panny na akcie złączenia złożono stosowne podpisy. Obok podpisów Naczelnika Państwa Józefa Piłudskiego, Kardynała Prymasa Dalbora, Prezesa Rady Ministrów Ponikowskiego, generałów Mokrzyckiego i Żeligowskiego, trzech biskupów… swój podpis złożył również poseł ksiądz Franciszek Pieściuk.

W 1930 roku został on mianowany proboszczem parafii Choroszcz, którą z wielkim poświęceniem, mimo historycznych zawirowań, kierował przez 30 lat. O skali problemów może świadczyć fakt, że musiał trzykrotnie ratować parafialną świątynię. W 1938 roku wnętrze kościoła strawił pożar. Po remoncie świątyni wkrótce wybuchła II wojna światowa. W czasie przesuwania się frontu pociski artyleryjskie w 1941 roku zniszczyły dach i wieżę parafialnego kościoła. Kolejne zniszczenia spowodowali wycofujący się Niemcy w 1944 roku, wysadzając w powietrze wieżę tej świątyni. Ksiądz proboszcz F. Pieściuk był aresztowany przez Sowietów (1941) i Niemców (1943).

Nie miał lekko również po tzw. wyzwoleniu. W nowych warunkach geopolitycznych oprócz pracy duszpasterskiej musiał kierować odbudową zniszczonej świątyni. Arcybiskup Romuald Jałbrzykowski mianował go (po śmierci w 1946 roku księdza dziekana białostockiego ks. Aleksandra Chodyki) dziekanem białostockim i kanonikiem honorowym Kapituły Wileńskiej Bazyliki Metropolitalnej. Mimo wielu zasług był represjonowany przez władze PRL-u. Został usunięty ze stanowiska proboszcza.

Nie mógł sprawować tej funkcji w latach 1952-1956 z polecenia Prezydium WRN w Białymstoku, kierowanego wówczas przez Mieczysława Moczara. Dnia 27 września 1952 roku wyjechał do Olsztyna. W czasie tej przymusowej banicji mógł jedynie dojeżdżać do maleńkiej parafii w Głotowie, gdzie pracował kapłan diecezji wileńskiej Józef Kropiwnicki. Po śmierci tego księdza biskup Tomasz Wilczyński powierzył ks. Franciszkowi Pieściukowi sprawowanie opieki nad tą parafią.

Należy podkreślić, że Kuria Biskupia w Białymstoku kilkakrotnie interweniowała w sprawie wydalonego kapłana. Wreszcie pismem z dnia 10 grudnia 1956 roku Urząd do Spraw Wyznań w Warszawie powiadomił Kurię Biskupią w Białymstoku, że „po przeanalizowaniu spraw ks. Franciszka Pieściuka – Urząd nie zgłasza zastrzeżeń przeciwko jego powrotowi na poprzednio zajmowane duchowne stanowisko kościelne do Choroszczy”. W ten sposób zasłużony Kapłan wrócił do swojej parafii, po czterech latach przymusowego pobytu na Mazurach. W początkach 1957 roku objął stanowisko proboszcza w Choroszczy. Zmarł 12 grudnia 1960 roku i został pochowany obok kaplicy pw. Ducha Św. na parafialnym cmentarzu w Choroszczy.

Fotografie Szymona Paczyńskiego, związane z materialnymi śladami po choroszczańskim Kapłanie:

Tablica pamiątkowa przy trasie E-8 koło Choroszczy, upamiętniająca śmierć z rąk Sowietów trzech mieszkańców Choroszczy, którzy stanęli w obronie aresztowanego księdza proboszcza F. Pieściuka;

Ulica księdza Franciszka Pieściuka w Choroszczy;

Nagrobek księdza proboszcza Franciszka Pieściuka;

Tablica pamiątkowa w kruchcie kościoła parafialnego w Choroszczy.

.

Opracował Józef Waczyński, fot. Szymon Paczyński,

fot. z ks. F. Pieściukiem z arch. W. Cymbalistego

Selektywna bibliografia:

Jan Adamski, Inkorporacja Ziemi Wileńskiej i epizod z życia ks. Pieściuka, „Gazeta w Choroszczy”, 2013-05-12

Ks. Tadeusz Kasabuła, Zarys dziejów parafii rzymskokatolickiej w Choroszczy, w: Czas na Podlaskie, Referaty z sesji historycznej, Choroszcz 8 września 2007 r., Białystok 2008

Ks. Tadeusz Krahel, Ksiądz dziekan Franciszek Pieściuk, „W Służbie Miłosierdzia” nr 9/2007, wrzesień 2007

Ks. Wojciech Rogowski, ks. Adam Szot, Proboszczowie parafii Choroszcz po kasacie klasztoru dominikańskiego, w: Parafia rzymskokatolicka w Choroszczy. 550 lat. Księga Jubileuszowa, Redakcja Ks. Tadeusz Kasabuła, Ks. Adam Szot, Białystok 2009