Stulecie założenia POW w Choroszczy – trzy dni pełne historii

12 października 2017 Redaktor

W deszczową niedzielę 8 października o 16:30 jesienna słota ustąpiła miejsca słońcu, by te uświetniło uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy upamiętniającej choroską Komendę Lokalną Polskiej Organizacji Wojskowej. Monument został zbudowany na roku ulic H. Sieniewicza i Lipowej w Choroszczy, w miejscu zwanym Birża, gdzie przed stu laty, 7 X 1917 w domu Wilczyńskich założono komórkę POW. Niedzielna uroczystość była zwieńczeniem trzydniowych obchodów stulecia POW w Choroszczy objętych honorowym patronatem przez Roberta Wardzińskiego Burmistrza Choroszczy.

Posterunek honorowy pełnili żołnierze z 18 Białostockiego Pułku Rozpoznawczego i choroszczańscy harcerze. Wydarzenie uświetnili żołnierze POW i poczty sztandarowe Szkoły Podstawowej im. H. Sienkiewicza w Choroszczy, Akcji Katolickiej i OSP Choroszcz, Barszczewo i Rogówek.

Po odśpiewaniu „Mazurka Dąbrowskiego” rys historyczny wygłosił Józef Waczyński prezes Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy, a z przemówieniem okolicznościowym wystąpił Rober Wardziński Burmistrz Choroszczy.

Pani Halina Bielawska, córka peowiaka Stanisława Lewanowskiego ps. „Jeż” odsłoniła tablicę upamiętniającą choroską Komendę Lokalną POW, nie kryjąc wzruszenia i dziękując wszystkim, którzy przyczynili się do uczczenia peowiaków z Choroszczy. Aktu poświęcenia monumentu dokonali: ks. ppłk. Tomasz Paroń proboszcz parafii wojskowej pw. św. Jerzego w Białymstoku oraz ks. prałat Stefan Brzostowski (wnuk peowiaka Stefana Brzostowskiego ps. „Chmielnicki”) z Kurii Archidiecezjalnej w Białymstoku. Następnie zostały złożone pod tablicą kwiaty i znicze, a zebrani przemaszerowali ulicą Lipową i Adama Mickiewicza na Rynek 11 Listopada do choroszczańskiego kościoła.

Budowę monumentu zrealizowano z funduszy gminy Choroszcz. Kamień, na którym zamontowano tablicę, wybrał Jan Adamski. Od miesięcy nad przebiegiem pracował szeroki komitet organizacyjny.

O 18:00 rozpoczęła się Eucharystia w intencji choroskich peowiaków. Mszę celebrował ks. kan. Leszek Struk, a kazanie głosił ks. dr Bogdan Skłodowski, dyrektor Wydziału Katechetycznego Kurii Archidiecezjalnej. Choroszczanie pogrążeni w modlitwie i jesiennej zadumie zakończyli trzydniowe uroczyste obchody założenia w Choroszczy Komendy Lokalnej Polskiej Organizacji Wojskowej.

A jak wyglądał drugi dzień obchodów stulecia założenia Komendy Lokalnej Choroszcz Polskiej Organizacji Wojskowej?

Sobota 7 października upłynęła pod znakiem wydarzeń zlokalizowanych w Miejsko-Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy. O 10:00 w auli M-GCKiS Robert Wardziński Burmistrz Choroszczy i patron honorowy obchodów uroczyście otworzył konferencję naukową „Polskie tradycje niepodległościowe Choroszczy i okolic. Historia, antropologia, literatura”. Licznie zebranych uczestników powitali prof. Jan Snopko – dyrektor Instytutu Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku, Ewa Dąbrowska reprezentująca Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Józef Waczyński – prezes zarządu Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy, Wojciech Jan Cymbalisty – prezes Fundacji Pole Kultury i instruktor w M-GCKiS, a wykład inauguracyjny wygłosił prof. Adam Czesław Dobroński. Tematem wystąpienia były dzieje wojskowości na terenie Choroszczy i okolic.

Następnie został zaprezentowany album „Bohaterowie sprzed stu lat. Portret zbiorowy” będący efektem wielomiesięcznego projektu badawczego dotowanego ze środków budżetu województwa podlaskiego a koordynowanego przez Fundację Pole Kultury i wspieranego przez licznych partnerów: Uniwersytet w Białymstoku, Instytut Historii i Nauk Politycznych UwB, Instytut Filologii Polskiej UwB, Zakład Badań Interdyscyplinarnych, Muzeum Podlaskie, Urząd Miejski w Choroszczy, Miejsko-Gminne Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy, Miejską Bibliotekę Publiczną w Choroszczy, OSP Choroszcz, Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy, Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość Skała i Portal Choroszcz Miniona. Licząca 154 strony książka pod redakcją Wojciecha Cymbalistego trafiła najpierw do 60 osób biorących udział w projekcie badawczym, a następnie do wszystkich uczestników wydarzenia. Autorzy wspomnień i osoby, które udostępniły zdjęcia otrzymały pamiątkowe upominki ufundowane w ramach wspomnianego projektu. Nakład albumu to 300 egzemplarzy, publikacja została wydrukowana w drukarni Biały Kruk. Na zgromadzonych czekały też piękne wydawnictwo „POW w Choroszczy” autorstwa Józefa Waczyńskiego ze zdjęciami wykonanymi przez Szymona Paczyńskiego. W/w wydawnictwo zaprojektowała Barbara Bielawiec, a 300 egzemplarzy pierwszej publikacji Towarzystwa przyjaciół Choroszczy opatrzonej numerem ISBN wydrukowała białostocka firma Buniak Druk dzięki środkom ofiarowanym przez Bank Spółdzielczy w Białymstoku Oddział w Choroszczy.

Gdy pachnące świeżym drukiem książki trafiły w ręce czytelników, nadszedł czas na wernisaże. Galeria Miejsko-Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy gościła wystawę „Pamiątki POW w Choroszczy” przygotowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy. Zbiorów użyczyła Halina Bielawska córka peowiaka Stanisława Lewanowskiego ps. „Jeż”, Jan Adamski, Państwo Waczyńscy i Państwo Andruszkiewiczowie. Na wystawie znalazła się również obszerna kolekcja zabytkowych medali z Józefem Piłsudskim ze zbiorów Waldemara Malewicza. Ściany galerii zajęła natomiast wystawa „Bohaterowie sprzed stu lat. Portret zbiorowy” prezentująca fragmenty wspomnianej powyżej książki.

Rozpoczęcie konferencji, promocję książki i wernisaże wystaw relacjonowała na żywo jak zawsze niezawodna Twoja Telewizja Regionalna patronująca obchodom wspólnie z „Gazetą w Choroszczy” i „Głosem Choroszczy”.

Od południa były kontynuowane obrady plenarne konferencji naukowej – pierwszy blok współprowadzili prof. Jan Snopko i prof. Adam Czesław Dobroński. Uczestnicy usłyszeli historię POW w Tykocinie wygłoszoną przez Czesława Rybickiego reprezentującego Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Łomża. Ppłk. POW Piotr Augustynowicz przypomniał tradycje historyczne i współczesne POW, a Marian Olechnowicz z Fundacji Aktywizacja przybliżył sylwetki lokalnych bohaterów. Józef Waczyński przedstawił zbiory związane z POW będące w zasobach Muzeum Wojska w Białymstoku. W drugim bloku obrad prowadzonym przez Wojciecha Jana Cymbalistego doktoranta literaturoznawstwa UwB Adam Kamieński przybliżył obraz powstania styczniowego na Białostocczyźnie na podstawie pamiętników Ignacego Aramowicza i Adolfa Białokoza. Ksiądz Andrzej Sadowski przedstawił rys biograficzny zasłużonego dla Choroszczy kapłana ks. proboszcza Adama Ostrowskiego. Grzegorz Krysiewicz przedstawił wyniki swoich badań nad historią Armii Krajowej na terenie gminy Choroszcz, natomiast Kinga Siemieniuk zaprezentowała rezultaty kwerendy w rodzinnym archiwum. Na zakończenie tej części obrad Jan Adamski przybliżył postać majora pilota Edwarda Hajdukiewicza. W bloku trzecim prowadzonym przez prof. Violettę Wejs-Milewską dyrektor Instytutu Filologii Polskiej hm. Jan Dworakowski referował o początkach harcerstwa białostockiego w latach 1913-1923. Pwd. Marta Bokun przedstawiła zarys późniejszej historii zogniskowanej wokół choroskiego harcerstwa i zaapelowała o wsparcie badań nad minionymi dekadami harcerskich przedsięwzięć w grodzie nad Horodnianką. Jan Adamski przybliżył choroszczańskie pomniki niepodległościowe, a Wojciech Cymbalisty opowiedział o wątkach niepodległościowych w literaturze o Choroszczy. Bardzo cieszymy się, że pani Elżbieta Zubrycka córka Jana Paszty prezesa Związku Peowiaków Oddziału Białystok zaszczyciła nas swoją obecnością i wspomnieniem o losach białostockiej POW i jej sztandaru.

Na zakończenie tego pracowitego dnia pełnego obrad, historii, pięknych wystaw i książek oraz niezwykłych spotkań Przemysław Waczyński dyrektor Centrum Kultury i Sportu współorganizującego obchody stulecia zaprosił wszystkich uczestników na uroczysty obiad, który ufundował Zakład Energetyki Cieplnej Wodociągów i Kanalizacji od lat wspierający wiele wspaniałych przedsięwzięć społecznych i kulturalnych. Dzielnych peowiaków przybyłych na choroszczańskie uroczystości z pododdziałów z Ełku, Suwałk, Augustowa, Sejn i Radomia pod komendą ppłk. Piotra Augustynowicza gościliśmy w Szkole Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Kruszewie. Dziękujemy Robertowi Wardzińskiemu Burmistrzowi Choroszczy za ogromne wsparcie ze strony Urzędu Miejskiego, szczególnie za zorganizowanie przewozu naszych drogich gości z POW, Pani Dyrektor SP Kruszewo Marcie Stobińskiej-Domin za wsparcie społeczności szkolnej w gościnie, a firmie Perkpol Jana Bolesława Perkowskiego za przekazane smakowite wiktuały dla naszych drogich gości.

Preludium sobotnich i niedzielnych uroczystości był piątkowy koncert patriotyczny. W auli Miejsko-Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy odbył się koncert pieśni patriotycznych pod tytułem „Gdy Polska da nam rozkaz”. Kilkanaście pieśni i piosenek o miłości do ojczyzny wyśpiewało Trio Krystmar. Słuchacze, w tym peowiacy z Ełku, zasłuchali się w niejedną zwrotkę i deklamację najsłynniejszych wierszy o Polsce.

Koncert z okazji stulecia założenia w Choroszczy Komendy Lokalnej Polskiej Organizacji Wojskowej przygotowało Miejsko-Gminne Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy, samorządowa instytucja kultury gminy Choroszcz.

Dziękujemy za zorganizowanie obchodów stulecia założenia Polskiej Organizacji Wojskowej Komendy Lokalnej Choroszcz:

Szerokiemu gronu organizatorów, które współtworzyli:

> Urząd Miejski w Choroszczy

> Miejsko-Gminne Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy – gospodarz wydarzeń pierwszego i drugiego dnia obchodów

> Fundacja Pole Kultury – koordynator ogólnopolskiej konferencji naukowej „Polskie tradycje niepodległościowe Choroszczy i okolic. Historia, antropologia, literatura” oraz projektu badawczego „Bohaterowie sprzed stu lat. Portret zbiorowy”, który zaowocował wydaniem albumu i wystawą pod tym samym tytułem,

> Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy – koordynator wizyty współczesnej POW oraz wystawy „Pamiątki POW w Choroszczy”

Dziękujemy współorganizatorom:

> Uniwersytetowi w Białymstoku,

> Instytutowi Filologii Polskiej UwB i Zakładowi Badań Interdyscyplinarnych UwB reprezentowanym przez Panią Prof. Violettę Wejs-Milewską Dyrektor Instytutu – za wsparcie merytoryczne i organizacyjne konferencji naukowej,

> Instytutowi Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku reprezentowanemu przez Pana Prof. Jana Snopko Dyrektora Instytutu – za wsparcie merytoryczne i organizacyjne konferencji naukowej,

> Muzeum Podlaskiemu w Białymstoku – za bezpłatne oprowadzenie uczestników konferencji po wystawach stałych Muzeum Wnętrz Pałacowych w Choroszczy, a także wypożyczenie gablot wystawienniczych

> Stowarzyszeniu Pamięć i Tożsamość Skała reprezentowanemu przez Pana Grzegorza Krysiewicza Prezesa Zarządu – za wsparcie projektu badawczego oraz konferencji,

> Portalowi Choroszcz Miniona, reprezentowanemu przez Pana Jakuba Bobrowskiego – za wsparcie projektu badawczego oraz konferencji,

> Parafialnemu Oddziałowi Akcji Katolickiej reprezentowanemu przez Panią Eugenię Popko Prezesa Zarządu – za współtworzenie części religijnej obchodów,

> Miejskiej Bibliotece Publicznej w Choroszczy reprezentowanej przez Panią Elżbietę Wróblewską Kierownik Biblioteki – za wsparcie logistyczne konferencji naukowej,

> Ósmemu Szczepowi Drużyn Specjalnościowych „Szemkel” im. Cichociemnych reprezentowanemu przez Panią Przewodnik Martę Bokun – za wsparcie wolontariackie obchodów.

> Przez trzy dni obchodów Komenda Naczelna POW była reprezentowana przez Komendanta Głównego POW ppłk. POW Piotra Augustynowicza i żołnierzy POW z pododdziałów z Ełku, Suwałk, Augustowa, Sejn i Radomia, którzy brali udział we wszystkich wydarzeniach. Dziękujemy za tą wspaniałą obecność!

> Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego gościła blisko trzydziestoosobową grupę żołnierzy POW, Pan Grzegorz Krysiewicz zadbał o atrakcje krajoznawcze dla gości takie, jak zwiedzenie Wieży Kruszewo oraz Zerwanego Mostu i czuwał nad aprowizacją. Dziękujemy za ten wkład pracy!

> Dziękujemy instytucjom, które wsparły okolicznościowe wydawnictwa. Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego wsparł grantem Fundację Pole Kultury, dzięki czemu został zrealizowany projekt badawczy „Bohaterowie sprzed stu lat. Portret zbiorowy”, została wydana książka (300 egz.) i przygotowana wystawa pod tym samym tytułem. Bank Spółdzielczy w Choroszczy sfinansował druk okolicznościowego folderu „Polska Organizacja Wojskowa w Choroszczy” Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy zredagowanego przez Pana Józefa Waczyńskiego. Publikacja pokonferencyjna ukaże się w połowie grudnia nakładem Fundacji Pole Kultury dzięki dofinasowaniu z budżetu gminy Choroszcz.

> Dziękujemy Zakładowi Energetyki Cieplnej, Wodociągów i Kanalizacji, firmie Perkpol, Towarzystwu Przyjaciół Choroszczy, Fundacji Pole Kultury oraz Miejsko-Gminnemu Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy, które wsparły stronę gastronomiczną imprezy.

> Dziękujemy Panu Robertowi Wardzińskiemu Burmistrzowi Choroszczy za ustawiczne wsparcie i objęcie honorowym patronatem całych obszernych i bogatych obchodów stulecia założenia Komendy Lokalnej POW w Choroszczy, za wsparcie Urzędu Miejskiego, czuwanie nad pracami Komitetu Organizacyjnego i sfinansowanie ze środków budżetu gminy Choroszcz tablicy ku czci choroskiej POW na roku ulic. H. Sienkiewicza i Lipowej.

> Dziękujemy Panu Janowi Adamskiemu za ogromną inspirację, motywowanie i wspieranie na każdym kroku realizacji całego programu uroczystości oraz za wybór kamienia i napisu na monumencie.

> Dziękujemy Pani Halina Bielawskiej, córce peowiaka Stanisława Lewanowskiego ps. „Jeż”, która odsłoniła tablicę upamiętniającą choroską Komendę Lokalną POW. Kałanom, którzy monument poświęcili: ks. ppłk. Tomaszowi Paroniowi proboszczowi parafii wojskowej pw. św. Jerzego w Białymstoku oraz ks. prałatowi Stefanowi Brzostowskiemu (wnukowi peowiaka Stefana Brzostowskiego ps. „Chmielnicki”) z Kurii Archidiecezjalnej w Białymstoku składamy serdeczne podziękowania.

> Dziękujemy duchownym – ks. prot. Andrzejowi Bołbotowi i ks. Andrzejowi Sadowskiemu za uczestnictwo w sobotniej konferencji, a ks. dr. Marcinowi Oleksemu kpt. POW za udział w niedzielnej ceremonii.

> Dziękujemy choroszczańskim Kapłanom rzymskokatolickim na czele z ks. kan. Leszkiem Strukiem proboszczem choroszczańskiej parafii oraz ks. dr. Bogdanowi Skłodowskiemu dyrektorowi Wydziału Katechetycznego Kurii Archidiecezjalnej za odprawienie uroczystej Eucharystii w intencji peowiaków.

> Dziękujemy za wspaniałą reprezentację służb mundurowych. Druhowie z OSP Choroszcz, Barszczewo i Rogówek wraz z Krzysztofem Kraśnickim – Prezesem Zarządu Oddziału Miejsko-Gminnego ZOSP RP i Tadeuszem Lewkowiczem Komendantem Gminnym ZOSP RP oraz Parafialny Oddział Akcji Katolickiej wsparli wydarzenie wystawieniem pocztów sztandarowych. Szwadron Kawalerii im. Dywizji Kawalerii Zaza uświetnił niedzielne uroczystości. Dziękujemy Panu płk. dypl. Marcinowi Frączkowi Dowódcy Garnizonu Białystok za wystawienie posterunku honorowego przy nowym choroszczańskim monumencie. Pełnili go żołnierze 18. Białostockiego Pułku Rozpoznawczego, posterunek rozstawił st. kpr. Stanisław Wysocki.

> Społeczność Przedszkola Samorządowego im. Jana Pawła II oraz Szkoły Podstawowej im. H. Sienkiewicza w Choroszczy zadbała o to, by młodzi i najmłodsi mieszkańcy gminy poszerzali swoją wiedzę o lokalnej historii. Jesteśmy wdzięczni za te działania!

> Dziękujemy licznemu, sześćdziesięcioosobowemu gronu autorów, osób, które użyczyły zdjęć i wspomnień na wystawę i do albumu „Bohaterowie sprzed stu lat. Portret zbiorowy” oraz na wystawę „Pamiątki POW w Choroszczy”.

> Dziękujemy licznym delegacjom, które złożyły kwiaty i znicze pod nowo odsłoniętą tablicą.

> Dziękujemy Panu Andrzejowi Lechowskiemu Dyrektorowi Muzeum Podlaskiego oraz Zespołowi Muzeum Wnętrz Pałacowych za wsparcie uroczystości.

> Dziękujemy Panu Przemysławowi Waczyńskiemu Dyrektorowi M-GCKiS w Choroszczy i niestrudzonej ekipie Centrum Kultury i Sportu wraz z Biblioteką Publiczną w Choroszczy za liczne wysiłki, starania i zaangażowanie, bez których tak wielkie przedsięwzięcie nie byłoby możliwe do zrealizowania.

> Dziękujemy serdecznie wolontariuszom współpracującym z M-GCKiS, doktorantkom UwB i społecznikom z Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy za pracę, bez której nie byłoby możliwe przeprowadzenie konferencji i towarzyszącym jej wernisaży wystaw.

Przedstawiciele komitetu organizacyjnego:

Józef Waczyński
Prezes zarządu Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy

Wojciech Jan Cymbalisty
Prezes Fundacji Pole Kultury

[Pokaz zdjęć]