2018 Rok Ireny Sendlerowej

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2018 Rokiem Ireny Sendlerowej. W ten sposób oddano „hołd Tej, która z największym poświęceniem działała na rzecz ratowania drugiego człowieka” – jak głosi uchwała przyjęta przez parlamentarzystów. Z inicjatywą uhonorowania pani Ireny, z okazji przypadającej w tym roku 10. rocznicy jej śmierci, wystąpił Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak uzasadniając, że Irena Sendlerowa „celująco zdała swój egzamin z człowieczeństwa. Niezależnie od okoliczności walczyła o zdeptane przez wojnę prawo dzieci do życia, do zachowania ich tożsamości, do szacunku, do szczęścia. Jej bezinteresowność i poświęcenie zasługują na najwyższy szacunek”.

Irena Stanisława Sendler z domu Krzyżanowska urodziła się 15 lutego 1910 roku w Warszawie jako córka Janiny i Stanisława Krzyżanowskich. Ojciec Ireny był lekarzem, który prowadził prywatną praktykę w Otwocku. Jego pacjentami była przeważnie żydowska biedota i chłopi. Ojciec był bardzo ważną postać w życiu córki. Pan Stanisław  przekazał  małej Irenie zasadę: „Jeżeli widzisz kogoś tonącego, musisz skoczyć i spróbować go uratować nawet, jeśli nie umiesz pływać”. Słowa te na zawsze zostały w sercu i umyśle córki. Starała się  realizować je przez całe swoje życie. Stanisław Krzyżanowski wcześnie osierocił córkę, zaraziwszy się od pacjentów leczonych podczas epidemii tyfusu, zmarł w 1917 roku.

Nastoletnia Irena zamieszkała z matką w Piotrkowie Trybunalskim. Tam uczęszczała do gimnazjum. W 1928 roku rozpoczęła naukę na Uniwersytecie Warszawskim. Studiowała z przerwami prawo i polonistykę, żadnego z kierunków jednak nie ukończyła. Na uniwersytecie zetknęła się z tzw. segregacją ”ławkową” żydowskich studentów, którzy podczas zajęć musieli zajmować wyznaczone im miejsca z dala od innych kolegów i koleżanek. Próbowała przeciwko temu protestować, ponieważ jak wielokrotnie podkreślała ”ludzi należy dzielić na dobrych i złych. Rasa, pochodzenie, religia, wykształcenie, majątek – nie mają żadnego znaczenia. Tylko to, jakim kto jest człowiekiem.” Za obronę żydowskich rówieśników została zawieszona w prawach studenta i o mało nie delegowano jej z uczelni.

W 1931 roku Irena poślubiła Mieczysława Sendlera, asystenta na wydziale Filologii Klasycznej Uniwersytetu Warszawskiego. Następnie rozpoczęła pracę w warszawskim Ośrodku Pomocy Społecznej. Zajmowała się organizacją pomocy dla sierot, ludzi starszych, chorych i ubogich.

W czasie II wojny światowej z narażeniem życia podjęła się ratowania dzieci żydowski z getta warszawskiego. Przyłączyła się do Rady Pomocy Żydom i zorganizowała grupę osób, która wyprowadzała dzieci na zewnątrz getta. Najpierw przekonywała rodziców, że ich pociechy będą bezpieczniejsze poza murami pod opieką rodzin i instytucji katolickich. Następnie dzieci były przemycane w walizkach, pudłach, workach czy nawet trumnach. Zdarzało się też przewozić je ukryte w karetkach czy przeprowadzać tajnymi przejściami przez piwnice lub kanały. Irena Sendlerowa robiła tajne zapiski na temat wszystkich ratowanych dzieci, starała się w ten sposób zadbać, aby w przyszłości każdy ocalały mógł odtworzyć swoje prawdziwe dane i połączyć się z rodziną. Notatki trzymała zakopane w słoikach  pod jabłonią w ogrodzie jednej z łączniczek – Jadwigi Piotrowskiej, swojej  przyjaciółki. Na tych maleńkich karteczkach mieściło się nieraz całe dotychczasowe życie dziecka.

W 1943 roku mieszkanie Ireny Sendler  zostało najechane i przeszukane przez gestapo. Natomiast ona sama została aresztowana i uwięziona na Pawiaku, gdzie była torturowana, kaleczona i bita. Dzielnie zniosła te cierpienia nie zdradzając informacji na temat swojej działalności.  Została uratowana przez przyjaciół z „Żegoty”.  Zapłacili oni wysoką łapówkę  jednemu z gestapowców, aby  wyprowadził Irenę z gmachu aresztu śledczego. Resztę wojny spędziła w ukryciu chroniąc w słoikach informacje na temat  ocalonych dzieci. Nadal starała się pomagać potrzebującym ludziom.

Po wyzwoleniu Warszawy Irena Sendlerowa odkopała słoiki zawierające dane na temat dzieci wyprowadzonych z getta i przekazała je do Żydowskiego Komitetu. Chciała, aby informacje wykorzystano do zorganizowania powrotu ocalałych pociech do żyjących  krewnych. Jednak, jak się okazało, większość członków ich rodzin zginęła w obozach zagłady.

Po wojnie pani Irena starła się wieść normalne życie. Urodziła trójkę dzieci, niestety jeden z jej synów zmarł tuż po narodzinach. Pracowała w opiece społecznej oraz pełniła funkcję dyrektora szkół zawodowych. Nadal wspierała uratowane przez siebie dzieci żydowskie i angażowała się w akcje społeczne. W 1965 roku jako jedna z pierwszych osób została uhonorowana tytułem „Sprawiedliwa wśród Narodów Świata” przez Yad Vashem. Przez długi czas historia i dokonania pani Ireny pozostawały nieznane. Dopiero w 1999 roku grupka młodych ludzi z Kansas w Stanach Zjednoczonych,  prowadząc badania na temat Holocaustu, odkryła na nowo postać pani Ireny i opisała jej dokonania w sztuce pt. „Życie w słoiku”.

 W 2003 roku Irena Sendlerowa otrzymała Order Orła Białego – najwyższe polskie odznaczenie państwowe. Natomiast w 2007 roku na wniosek  Szymona Płóciennika – wówczas ucznia szóstej klasy zielonogórskiej szkoły podstawowej Kapituła przyznała i wręczyła Order Uśmiechu dla „Matki Dzieci Holocaustu”. Pani Irena do końca życia powtarzała, że „Order Uśmiechu to najpiękniejsza rzecz jaka mnie w życiu spotkała, obok tego listu od Ojca Świętego Jana Pawła II”.

Irena Sendler zmarła 12 maja 2008 roku, w wieku 98 lat, opłakiwana przez wiele osób, które jej odwadze i poświęceniu zawdzięczają wartość najważniejszą – ocalenie życia.

Do ogólnopolskich  obchodów Roku Ireny Sendlerowej w maju 2018 roku włączyli się także uczniowie Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza  w Choroszczy.  Na korytarzu szkolnym zawisła okolicznościowa gazetka poświęcona Irenie Sendlerowej wykonana przez dzieci ze świetlicy szkolnej pod kierunkiem pani Anny Kozłowskiej. Ekspozycja przedstawiła   dzieciństwo i młodość Ireny, jej działalność podczas okupacji niemieckiej, informacje o „Dzieciach Holokaustu” oraz przyznanych nagrodach.

W ramach  lekcji historii uczniowie drugich klas gimnazjum uczestniczyli w warsztatach przybliżających postać i dokonania Ireny Sendlerowej przeprowadzonych przez panią Ewę Zalewską. W pierwszej części zajęć uczniowie poznali życiorys i sylwetkę pani  Ireny. Obejrzeli  ciekawą prezentacją multimedialną przygotowaną przez Muzeum Żydów Polskich „POLIN” oraz wysłuchali fragmentów wspomnień bohaterki o jej dzieciństwie, rodzicach, pomocy świadczonej ludności żydowskiej oraz życiu po II wojnie światowej. Następnie młodzież na podstawie uzyskanych informacji ze źródeł i filmu zastanawiała się: jakie motywy skłoniły Irenę Sendlerową do podjęcia decyzji o ratowaniu żydowskich dzieci, na jakie niebezpieczeństwa narażali się członkowie „Żegoty” oraz jakie cechy charakteru były niezbędne, aby nieść pomoc Żydom. Zasadniczą częścią zajęć była próba odpowiedzi na pytanie: Dlaczego Irena Sendlerowa narażała/ryzykowała własne życie, aby ratować innych?

Młodzież stwierdziła, że Irena Sendlerowa pomagała Żydom ponieważ tak została wychowana przez rodziców. To oni zaszczepili w niej od dziecka altruizm i potrzebę niesienia pomocy innym. Dlatego przez lata dzień po dniu robiła to, co czuła, że robić powinna – zmieniała świat. Swoim życiem pokazała, że pojedynczy człowiek może się przeciwstawić morderczemu terrorowi. Szczególną troską i opieką otaczała dzieci – ryzykując własnym życiem, uratowała ich ponad dwa tysiące. Bezinteresowność i poświęcenie, jakimi się kierowała, zasługują na najwyższy szacunek i uznanie. Pomimo wielkich rzeczy, których dokonała, pozostała bardzo skromną, bezpośrednią osobą. W wielu wywiadach zaznaczała, „Żałuję tylko jednej rzeczy – mogłam zrobić więcej. To uczucie żalu będzie mi towarzyszyć aż do momentu śmierci” i prosiła „Nie róbcie ze mnie żadnej bohaterki. Robiłam tylko to, co każdy powinien zrobić”.

Włączenie się naszej szkoły do ogólnopolskich obchodów Roku Ireny Sendlerowej umożliwiło poszerzenie  wiedzy uczniów na temat życia i działalności tej wielkiej postaci. Pozwoliło również przybliżyć społeczności szkolnej wartości, jakimi kierowała się w swoim życiu Irena Sendlerowa, a dzięki temu  rozwijać wrażliwość dzieci i młodzieży na cudzą krzywdę,  popularyzować postawy oparte na bezinteresowności i pomocy potrzebującym. Dlatego miejmy nadzieję, że nasi uczniowie będą starali się żyć i  działać zgodnie z wartościami wyznawanymi przez laureatkę Orderu Uśmiech. Wezmą sobie do serca słowa Ireny Sendlerowej skierowane właśnie do młodych: „Jesteście przyszłością świata! Zróbcie coś, aby stał się lepszy. Bez wojen, śmierci niewinnych. Szerzcie dobro. Bądźcie wrażliwi na los słabszych od was”.

Ewa Zalewska